فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 12، شماره 4، زمستان 98 ، شماره پی در پی 46

مضمون سازی با استفاده از صورتهای خیالی در اشعار شاعران انقلاب اسلامی و مقایسۀ مختصر آن با اشعار سبک هندی(بیدل دهلوی)

صفحه (135 - 151)
مهدی فیاض، زهرا سادات نظری (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : زمستان 97
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : زمستان 97

چکیده

تخیل اساسیترین عنصر سازندۀ شعر است که موجب نمایاندن اعمال، افکار، ایده ها و بیان اندیشه و تجربه از راه زبان میشود. شاعران به فراخور استعداد خود در ابداع تصاویر و مضامین بدیع و زیبا، از عواملی مانند عناصر طبیعت، عناصر روزمره و صور خیال بهره گرفته اند. سبک هندی در شعر و ادب فارسی به جهت آفرینش مضامین نو، مشهور و شناخته شده است. با آن که جستجوی مضامین تازه در شعر فارسی بی سابقه نیست، اما شعرای سبک هندی در عناصر و مواد استعمال شدۀ پیشینیان با دقت نظر و ژرف بینی، روابط جدیدی کشف میکنند و نکته ها و مضامین تازه می آفرینند. در دورۀ معاصر نیز برخی شاعران انقلاب اسلامی، به تقلید از شاعران سبک هندی، به مضمون سازی پرداختند.

در پژوهش حاضر سعی شده است مضمون سازی با استفاده از صورتهای خیالی(تشخیص، حس آمیزی و متناقض نما) به عنوان یکی از اصلیترین ویژگیهای سبک هندی در اشعار شاعران انقلاب اسلامی (قیصر امین پور، سلمان هراتی، سید حسن حسینی و احمد عزیزی) با اشعار سبک هندی(بیدل دهلوی)مقایسه و بررسی شود.

کلمات کلیدی
مضمون سازی , صورتهای خیالی , شاعران انقلاب اسلامی , سبک هندی , بیدل دهلوی

• از آسمان سبز، (1364)،هراتی،سلمان ، تهران، انتشارات حوزۀ هنری سازمان تبلیغات اسلامی
• از شرابه های روسری مادرم،(1388) حسینی، سید حسن، تهران، انجمن شاعران ایران
• اسرارالتوحید فی مقامات الشیخ ابی¬سعید، (1386)،محمد بن منور ، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: آگاه.
• با کاروان حله( 1385) زرین کوب، عبدالحسین ، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
• بیان و معانی،(1381) شمیسا، سیروس ، چاپ هفتم، تهران: انتشارات فردوس.
• بیدل، سپهری و سبک هندی، (1368) حسینی، سید حسن، چاپ اول، تهران: انتشارات زوار.
• بیگانه مثل معنی(نقد و تحلیل اشعار صائب و سبک هندی) (1374) محمدی،محمدحسین، تهران، میترا
• تاریخ نقد جدید (1374)ولک، رنه ، ترجمۀ سعید ارباب شیرانی، ج2، تهران: نیلوفر.
• تذکره¬الاولیاء(1225ق)، عطّار نیشابوری، فریدالدین محمد ، به سعی و اهتمام و تصحیح رنولد الّین نیکلسون، ج2، لیدن: بریل.
• حافظ نامه ، (1373)خرمشاهی، بهاءالدین، بخش 1، چاپ شانزدهم،تهران، انتشارات علمی – فرهنگی
• خوشه¬هایی از جهان بینی بیدل،(1381) عبدالغفور، آرزو، چاپ اول، مشهد: انتشارات ترانه.
• دایره المعارف زیبایی شناسی (1377)کلی،مایکل ، ترجمه عباس مخبر و دیگران؛ تهران؛ موسسه گسترش هنر با همکاری مرکز مطالعات و تحقیقات هنری
• دربارۀ ادبیات و نقدادبی (1378)فرشیدورد،خسرو ، تهران، امیر کبیر
• در ملکوت سکوت،(1387) حسینی، سید حسن، چاپ اول، تهران، انجمن شاعران ایران
• دری به خانۀخورشید(1367)، هراتی،سلمان، تهران، انتشارات حوزۀ هنری سازمان تبلیغات اسلامی
• دیوان بیدل دهلوی( 1386) بیدل دهلوی ، عبدالقادر، دو جلدی، به تصحیح اکبر بهداورند، چاپ تهران: توسعه انتشارات نگاه.
• دیوان سنایی غزنوی (1388)، سنایی غزنوی، مجدود بن آدم دیوان، به سعی و اهتمام مدرس رضوی، تهران: سنایی.
• سبک شاعران دوره¬ی صفوی ( 1370)مهدی پور، محمد ، پایان نامه دکتری دانشگاه تربیت مدرس.
• سخن شناسی؛ (1346)یکانی، اسماعیل، چاپ اول، تهران، ابن سینا
• سفرنامه گردباد،(1388) حسینی، سید حسن، چاپ دوم ،تهران، انجمن شاعران ایران
• شاعر آیینه¬ها، ( 1385) شفیعی کدکنی، محمدرضا ،تهران: انتشارات آگاه.
• شعر العجم، تاریخ شعرا و ادبیات ایران، (1363) شیلی نعمانی،ترجمۀ سید محمد تقی فخر داعی گیلانی؛ تهران؛ دنیای کتاب
• صایب و سبک هندی در گسترۀ تحقیقات ادبی،(1371) دریاگشت، رسول ، چاپ اول؛ تهران: انتشارات علمی
• صور خیال در شعر فارسی ( 1383). شفیعی کدکنی، محمدرضا،چاپ نهم، تهران: انتشارات آگاه.
• طرز تازه سبک شناسی غزل سبک هندی، ( 1384)، حسن پور آلا شتی ، حسین، تهران، سخن
• فرهنگ اصطلاحات ادبی( واژه نامۀ مفاهیم و اصطلاحات ادبی فارسی اروپایی) ( 1375)، داد،سیما، تهران، مروارید
• فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی(1378)، مقدادی، بهرام ،تهران: فکر روز.
• فرهنگ فارسی،( 1357) معین،محمد ،چاپ سوم، تهران، امیرکبیر
• فرهنگ فارسی عمید ( 1389)عمید، حسن ، چاپ اول ، تهران، رهیاب نوین هور
• فنون بلاغت و صنایع ادبی ( 1368)همایی، جلال الدین ، تهران، نشر هما.
• کشف¬المحجوب، (1384)،هجویری، علی بن عثمان، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمود عابدی، تهران: سروش.
• کفشهای مکاشفه،(1375) عزیزی، احمد ، تهران: الهدی، چاپ سوم.
• گزیدۀ صائب و سبک هندی( 1376) قهرمان،محمد ، تهران، امیرکبیر
• گنجشک و جبرئیل،(1387) حسینی، سید حسن، چاپ هشتم؛ تهران، نشر افق
• لغت نامۀ دهخدا،( 1377) دهخدا،علی اکبر، تهران؛ دانشگاه تهران
• مجموعه کامل اشعار قیصر امین پور(1390)، امین پور، قیصر ،چاپ هفتم؛ تهران؛ مروارید
• مجموعه کامل شعرهای سلمان هراتی(1380)، هراتی،سلمان ، با مقدمۀقیصر امین پور،تهران، دفتر شعر جوان
• مقالات ادبی-¬¬ ¬زبانشناختی (1370)حق¬شناس، علی¬محمد ، تهران: نیلوفر.
• مقایسه صور خیال در شعر بیدل و نیما، (1381)طالبیان، یحیی؛ نیک¬پناه، منصور؛ مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، شیراز: دوره هفدهم ـ شماره دوم، 98-108.
• موسیقی شعر، ( 1386) شفیعی کدکنی، محمدرضا ،تهران: انتشارات نگاه.
• 41- نظریۀ ادبیات (1382)،ولک، رنه و وارن آوستن ، مترجمان ضیاء موحد و پرویز مهاجر، تهران: علمی و فرهنگی. 42- نگاهی تازه به بدیع(1386)، شمیسا، سیروس ، تهران: میترا. 43- همصدا با حلق اسماعیل، ( 1388) حسینی، سید حسن، چاپ پنجم،تهران، سوره مهر -44Abrams, M. H. and Geoffrey Galt Harpham (2009), A glossary of Literary Terms, Wadsworth Cengage Learning, 9th Ed. -45Baldick, Chris (2001), The Concise Oxford Dictionary of Literary Terms, Oxford University Press. 46-Cuddon, J. A. (1999), The Penguin Dictionary of Literary Terms and Literary Theory, London: Penguin Books. 47-Cuddon, A, G (1984) A dictionary of literary terms, England, penguin books.- 48-Gray, Martin (1985), A Dictionary of Literary Terms, Longman House, York Press.